Psihoaktivnim supstancama (PAS) se smatraju sve supstance koje utiču na promjenu stanja svijesti, ponašanja i raspoloženja.
Pod psihoaktivnim supstancama, osim droga, smatraju se razni ljekovi i alkohol. Upotreba psihoaktivnih supstanci nije sasvim nepoznat i nov koncept, iako se na našim prostorima njihova upotreba povećala tek sredinom 20. vijeka. Kroz istoriju se pojavljuju kroz razne obrede plemena i subkulture. Koliko god znali o drogama, jasno je da su one veoma opasne i smrtonosne supstance koje ne samo da nanose štetu onome ko ih konzumira, već i drugim ljudima kojima su konzumenti okruženi.
Poruke koje od djetinjstva dobijamo tiču se štetnih posljedica konzumiranja psihoaktivnih supstanci i opasnosti po ljudske živote. U posljednjih nekoliko decenija velika pažnja se poklanja programima prevencije, pa se kroz razne edukacije i druge aktivnosti mladi pozivaju da sagledaju pravu sliku bolesti zavisnosti. Uprkos svim naporima prevalenca upotrebe psihoaktivnih supstanci kod mladih sve više raste, čime se uslovljava i istraživanje uzroka sve češće upotrebe droga i drugih psihoaktivnih supstanci.
Ulažu se i znatni napori na istraživanje predisponirajućih faktora za korišćenje psihoaktivnih supstanci, ali stručnjaci su saglasni u vezi s tim da ne postoji „zavisnička ličnost“ i da ne postoji jedan tip osobe koji je predodređen da postane zavisnik. Mnogi zagovaraju teoriju da je društvo kojem je dijete okruženo odgovorno za probleme nastale devijantnim ponašanjem, drugi smatraju da je porodično okruženje odgovorno, prisutne su i mnoge druge teorije koje naglašavaju bihejvioralne, socijalne i emocionalne faktore. Među teoretičarima ne postoji saglasnost koji su od ovih faktora odgovorni, već se smatra da je zavisnost koncept multidimenzionalne prirode, koji uključuje sve navedene faktore kao predisponirajuće za upotrebu psihoaktivnih supstanci.
Nije iznenađujuće da većina mladih koji se upuštaju u upotrebu psihoaktivnih supstanci dolazi iz disfunkcionalnih porodica, često s istorijom problema s upotrebom psihoaktivnih supstanci, često i iz nasilničkog okruženja ili iz porodične atmosfere u kojima su zanemarivani. Međutim, istraživanja ukazuju na to da veliki broj mladih s problemima upotrebe psihoaktivnih supstanci dolazi iz zdravih i funkcionalnih porodica, što isključuje pretpostavku o disfukcionalnosti porodičnog sistema kao predisponirajućeg faktora. Mnoge druge teorije, teorije ličnosti, socijalne ili bihejvioralne teorije dale su svoj doprinos ka boljem razumijevanju bolesti zavisnosti, ali da bi imali individualni pristup moramo uzeti u obzir interakciju svih ovih faktora i na taj način ne samo doprinijeti boljem razumijevanju mladih i njihove potrebe za upotrebom psihoaktivnih supstanci, već i razvijanju preventivnih programa i programa pomoći.
Problem učestalije upotrebe psihoaktivnih supstanci kod mladih je jedan od vodećih društvenih problema, da bi što efikasnije radili na njegovom rješavanju potrebno je bolje razumijevanje samog problema i edukacija stručnih radnika i roditelja, kao i rad s djecom od najranijih uzrasta.
Autor: Dragana Đokić, dipl. psihološkinja
