Šta su koronavirusi?
Koronavirusi (CoV) su velika "porodica" virusa koji uzrokuju različite bolesti čija se klinička slika može manifestovati u rasponu od „obične“ prehlade do težih upala respiratornih puteva. Najpoznatija i najozbiljnija oboljenja koja izazivaju koronavirusi su bliskoistočni respiratorni sindrom (MERS) ili teški akutni respiratorni sindrom (SARS).
Osnovna karakteristika koronavirusa je multipotentnost, odnosno zoonotičnost, što znači da koronavirusi mogu da izazovu oboljenje kod različitih „domaćina“ – životinja i ljudi. Detaljnim epidemiološkim istraživanjima je utvrđeno da su jedan od izvora SARS-CoV bile mačke dok su domaćin i izvor infekcije MERS-CoV-om različite vrste kamila. Detaljnije na linku.
Odakle vode porijeklo koronavirusi?
Koronavirusi su virusi koji cirkulišu među životinjama, ali neki od njih mogu inficirati i ljude. Nakon što inficiraju ljude, moguće je njihovo dalje širenje - prenošenje s čovjeka na čovjeka. Upravo takav je najnoviji koronavirus, odnosno COVID-19. Detaljnije na linku.
Kako se zove virus, a kako bolest koju taj virus izaziva?
Novi koronavirus zvanično ime ima kao SARS COV2. To je ime virusa, a samo oboljenje se zove COVID-19.
Epidemija 2019-nCoV: šta je do sada poznato?
Svjetska zdravstvena organizacija je 31. decembra 2019. obaviještena o grupisanju slučajeva (klaster) atipične pneumonije u gradu Vuhan (Wuhan), kineska provincija Hubei, za koje je kasnijom analizom utvrđeno da su izazvani novim sojem koronavirusa koji do sada nije identifikovan kod ljudi i koji je preliminarno (od 7. januara 2020) označen kao Novi Corona Virus ili 2019-nCoV (new Corona Virus 2019). Ovo je tek sedmi tip koronavirusa za koji je pouzdano dokazano da izaziva bolest kod ljudi.
Izvor obolijevanja sa sigurnošću nije utvrđen, ali preliminarni podaci ukazuju da je primarni izvor infekcije životinjskog porijekla i to najvjerovatnije slijepi miš. Međutim, životinje uključujući i kućne ljubimce u ovoj fazi ne mogu biti prenosnici virusa, niti mogu oboljeti od njega. Dakle, ključni prenosnik virusa je čovjek. Detaljnije na linku.
Postoji li vakcina protiv oboljenja izazvanog 2019-nCov?
Postoje vakcine protiv koronavirus (19 - nCoV), uključujući i novi koronavirus (2019-nCoV), a to su: Fajzer (Pfizer-BioNTech, Amerika i Njemačka), Moderna (Amerika), Oksford AstraZeneka (Oxford-AstraZeneca, Velika Britanija), Sinovak i Sinofram (Sinovac, Sinopharm, Kina), Kovaksin (Covaxin, Indija), i Sputnjik V (Sputnik V, Rusija).
Vakcinacija je dobrovoljna i preporučena i prima se u dvije doze. Drugu dozu je potrebno primiti u roku od tri nedjelje do jednog mjeseca nakon prve. Ipak, nije određen maksimalni period čekanja između prve i druge doze vakcine. Takođe, ne treba primati drugu dozu vakcine prije preporučenog perioda čekanja.
Detaljnije na linku. Ukoliko želite da se prijavite za vakcinaciju to možete uraditi ovdje.
Međutim, nijedna vakcina ne pruža i ne garantuje potpunu zaštitu od obolijevanja, ali smanjuje smrtnost nakon eventualnog obolijevanja. Ovo znači da je i nakon vakcinacije potrebno poštovati osnovne mjere protiv obolijevanja i širenja virusa: distanca, ruke, maska.
Da li smo zaštićeni od infekcije 2019-nCoV ako smo ove godine primili vakcinu protiv gripa?
Grip i 2019-nCoV su dva vrlo različita virusa i sezonska vakcina protiv gripa ne pruža zaštitu od bolesti uzrokovane 2019-nCoV. Međutim, vakcina protiv gripa najbolja je dostupna zaštita od sezonskog gripa i nije kasno za vakcinaciju tokom čitavog trajanja sezone. Detaljnije na linku.
Na koji način se ovaj virus prenosi? Koliko lako se širi?
Iako su životinje rezervoari virusa, virus se trenutno prenosi s jedne na drugu osobu (interhumana transmisija) pa se epidemiološki značaj životinja u ovom trenutku izgubio. Međutim, da bi se u potpunosti suzbila ova i prevenirale sve buduće epidemije 2019-nCoV neophodna su intenzivna istraživanja usmjerena ka preciznom utvrđivanju životinjskog rezervoara i njegovom konačnom suzbijanju.
Još uvijek nema dovoljno epidemioloških informacija da bi se definitivno i precizno znali kolika je lakoća i održivost prenosa virusa među ljudima. Čini se da se virus dominantno prenosi kapljičnim putem prilikom kijanja, kašljanja ili izdisanja.
Period inkubacije (vrijeme od izloženosti virusu do početka simptoma) za 2019-nCoV se trenutno procjenjuje između 2 i 14 dana (obično se neki simptomi jave 4-5 dan). Iako su oboljele osobe najzaraznije u periodu kada su simptomi najviše izraženi (simptomi slični gripu), postoje indicije da pojedine osobe mogu biti zarazne, a da nemaju izraženih simptoma, ili prije nego li se simptomi pojave. To čini otkrivanje a posljedično i suzbijanje infekcije 2019-nCoV mnogo težim. Detaljnije na linku.
Određeni broj osoba ima jako blage simtome, nakon što su zaraženi i nakon što mogu da šire virus, tako da ni one same nemaju osjećaj da predstavljaju opasnost po svoju okolinu, što je ekstremno nezahvalno. Preživljavanje ovog virusa izgleda da je mnogo duže, nego što su stručnjaci mislili u poćetku - na površinama i, posebno, na metalima.
Samim tim, suzbijanje širenja ovog obolijevanja više ne leži unutar zdravstvenog sitema i epidemiološke službe. Ona leži na svima nama, na poštovanju preporuka i strogom pridržavanju svih naredbi i mjera. Jedina način u ovom trenutku da spriječimo dalje širenje virusa je da postupamo u skladu s mjerama i preporukama. (Dio odgovora doktora Senada Begića na pitanja crnogorskih medija o novom koronavirusu. Detaljno na linku)
Ako su osobe s 2019-nCoV infekcijom testirane i dijagnostikovane pravovremeno i ako se sprovedu stroge mjere suzbijanja infekcije, vjerovatnoća održivog prenošenja virusa s čovjeka na čovjeka u zemljama Evropske unije se smatra niskom. Sistematska implementacija mjera sprečavanja i suzbijanja infekcije se pokazaja uspješnom u suzbijanju SARS-a i MERS-a. Detaljnije na linku.
Dakle, virus se prenosi direktnim kontaktom, respiratornim kapljicama, prilikom kašljanja i kijanja te dodirom površina zagađenih virusom. Još nije poznato koliko dugo virus preživljava na površinama, ali ga jednostavna dezinfekciona sredstva mogu ubiti, zbog toga je jako važno redovno pranje ruku i izbjegavanje dodira lica, nosa, očiju, usana i usta...
